Przemysł związany ze złomem odgrywa kluczową rolę w gospodarce o obiegu zamkniętym. Odpowiednie gromadzenie, ewidencjonowanie i przetwarzanie materiałów metalowych pozwala zmniejszyć wydobycie surowców pierwotnych, ograniczyć emisję CO₂ oraz zwiększyć efektywność zasobów. Baza Danych o Odpadach (BDO) pełni funkcję centralnego rejestru, w którym uwzględnia się informacje o przepływie odpadów, w tym różnorodnych frakcji złomu.
Co to jest złom i jego klasyfikacja
Złom to każdy materiał metalowy, który po zużyciu lub zdemontowaniu urządzeń przestał spełniać swoją pierwotną funkcję. Pod względem właściwości dzielimy go na:
- Żelazny – głównie stal i żeliwo. Spotykany w budownictwie, motoryzacji, konstrukcjach.
- Niezależny (nieżelazny) – miedź, aluminium, cynk, ołów, mosiądz, brąz. Często pochodzący z instalacji elektrycznych, rur, elementów dekoracyjnych.
- Elementy elektroniczne i elektroniczno-mechaniczne – zawierają stal, miedź, tworzywa sztuczne.
Podział według kodów odpadowych zgodnie z katalogiem odpadów umożliwia precyzyjne zarządzanie i rozliczanie każdej frakcji. Dzięki temu możliwe jest wprowadzenie ścisłej traceability przepływu surowca od momentu zbiórki aż po ostateczne przetworzenie.
System BDO a obrót złomem
Baza Danych o Odpadach to platforma służąca do ewidencji podmiotów generujących i przetwarzających odpady. Każda firma zajmująca się skupem, transportem czy recyklingiem złomu musi być zarejestrowana w systemie BDO. Wymogi dotyczące prowadzenia ewidencji obejmują:
- Rejestrację podmiotu w bazie, otrzymanie numeru BDO.
- Wprowadzanie danych o masie oraz rodzaju przyjmowanego i przekazywanego złomu.
- Składanie comiesięcznych i rocznych sprawozdań dotyczących ilości odpadów.
- Współpracę z odbiorcami przetwarzającymi odpady.
Dzięki compliance z przepisami BDO zwiększa się poziom bezpieczeństwa obrotu odpadami, minimalizowany jest rynek szarej strefy, a organy nadzoru uzyskują pełny obraz skali zbiórki i odzysku metali.
Procesy odzysku i recyklingu
Odzysk złomu to zespół działań umożliwiających ponowne wykorzystanie surowca metalowego. Główne etapy to:
1. Zbiórka i segregacja
- Transport do punktu skupu – wyselekcjonowany surowiec trafia do specjalnych kontenerów.
- Sortowanie ręczne i mechaniczne – oddzielanie frakcji żelaznych od nieżelaznych.
- Demontaż elementów niepożądanych – usuwanie tworzyw sztucznych, izolacji, okuć.
2. Przerób mechaniczny
- Cięcie i zgniatanie – zmniejszenie objętości materiału w prasach i gilotynach.
- Rozdrabnianie w młynach – uzyskanie jednorodnej granulacji.
- Magnetyczne i wirówkowe separatory – wyodrębnianie stali od metali kolorowych.
3. Topienie i rafinacja
- Piece elektryczne lub indukcyjne – przekształcanie granulatu w płynną stal lub stop aluminium.
- Odpylanie i odgazowanie – usuwanie zanieczyszczeń i gazów.
- Formowanie wsadów – granule, sztabki lub wlewki gotowe do dalszej produkcji.
Cały cykl zachowuje zasadę circular economy, ponieważ metal po przetopieniu zachowuje swoje właściwości przy minimalnej utracie jakości.
Wyzwania i korzyści dla środowiska
Recykling złomu ma ogromny wpływ na environment i gospodarkę:
- Zmniejszenie eksploatacji kopalń – obniżenie emisji CO₂ nawet o 70–90% w porównaniu z produkcją pierwotną.
- Oszczędność energii – topienie surowca z recyklingu zużywa znacząco mniej energii.
- Ograniczenie składowisk odpadów – redukcja ilości hałd i odpadów niebezpiecznych.
Niemniej jednak sektor napotyka trudności:
- Konkurencja nielegalnych składów – ryzyko unikania rejestracji BDO.
- Fluktuacje cen metali – wpływają na opłacalność punktów skupu.
- Niedostateczna świadomość społeczeństwa – potrzeba edukacji w zakresie selektywnej zbiórki.
Dążenie do sustainability wymaga współpracy administracji, przedsiębiorców i konsumentów. Jedynie zintegrowane podejście gwarantuje długofalowe korzyści ekonomiczne i ekologiczne.
