Przemysł metalowy generuje ogromne ilości odpadów, które mogą zostać ponownie wykorzystane w różnych gałęziach gospodarki. Obecnie **złom** stanowi wartościowy surowiec, a jego właściwe przetworzenie wpływa na oszczędność zasobów naturalnych, redukcję emisji CO₂ oraz obniżenie kosztów produkcji. W tym artykule przyjrzymy się bliżej właściwościom złomu **stalowego** i **żeliwnego**, sposobom ich segregacji, procesom odzysku oraz korzyściom płynącym z recyklingu metali.

Różnice pomiędzy złomem stalowym a żeliwnym

Podstawowa rozróżnienie dotyczy składu chemicznego oraz właściwości mechanicznych. Złom stalowy zawiera głównie żelazo z domieszkami węgla (zwykle poniżej 2%), chromu, niklu oraz innych pierwiastków stopowych. W efekcie charakteryzuje się wysoką plastycznością i **wytrzymałością**. Z kolei złom żeliwny to stopy żelaza z węglem w ilości od około 2% do 4,5%. Dzięki temu powstaje materiał o większej **kruchości**, ale za to z **doskonałą odpornością** na ściskanie i dobrą przewodnością cieplną.

Skład i właściwości mechaniczne

• Stalowy: mniejsza zawartość węgla, wysoka plastyczność, łatwość obróbki na zimno i gorąco, dobre własności spawalnicze.
• Żeliwny: wyższa zawartość węgla, kruchość, doskonała stabilność wymiarowa, odporność na ścieranie w warunkach wysokotemperaturowych.

Typowe zastosowania

• Złom stalowy: produkcja blach, profili, drutów, rur, konstrukcji budowlanych i części maszyn.
• Złom żeliwny: korpusy silników, koła zębate, elementy hamulcowe, odlewy hydrauliczne i obudowy urządzeń.

Metody segregacji i przygotowania złomu

Efektywny recykling wymaga właściwej **selekcji** oraz przygotowania surowca. Dzięki temu można uzyskać czysty złom o określonej klasie jakości, który spełnia rygorystyczne normy hutnicze i odlewnicze.

Sposoby sortowania

• Ręczna selekcja – pracownicy oddzielają materiały ferromagnetyczne od niemetalicznych i innych metali, wykorzystując magnesy lub wzrok.
• Automatyczne systemy – linie sortujące z czujnikami indukcyjnymi i optycznymi rozpoznającymi różne stopy oraz tworzywa sztuczne.
• Metody hydrometalurgiczne – separacja w kąpielach wodnych oraz flotacja, stosowana do oddzielania drobnego złomu i pyłów metalicznych.

Oczyszczanie i przygotowanie do przetopienia

Po segregacji złom poddaje się szeregowi zabiegów: rozdrabnianiu, cięciu, odtłuszczaniu i suszeniu. Często stosuje się myjki ultradźwiękowe lub chemiczne procesy odolejania, by usunąć pozostałości olejów i farb. Kolejnym etapem jest **temperaturowe** wypalanie zanieczyszczeń organicznych.

Procesy odzysku metali i ponownego wykorzystania

Recykling metali opiera się przede wszystkim na przetopieniu przygotowanego złomu w piecach *wysokotemperaturowych* lub łukowych. Dzięki temu można odzyskać pierwiastki, które trafią z powrotem do produkcji stali lub żeliwa.

Technologie hutnicze

• Piec łukowy – złom stalowy przetapia się w piecach elektrycznych, gdzie łuk plazmowy zapewnia temperaturę przekraczającą 1600°C. Pozwala to szybko usuwać zanieczyszczenia siarki czy fosforu.
• Piec konwertorowy – stosowany w hucie stali do przerobu surówki żelaznej, w której dodaje się złom, by zbilansować skład chemiczny i obniżyć koszty produkcji.
• Piec indukcyjny – wykorzystywany do topienia żeliwa, pozwala na precyzyjną kontrolę temperatury oraz szybkość procesów przemysłowych.

Zalety recyklingu

• Redukcja wydobycia rud żelaza, co przekłada się na mniejsze zużycie energii i surowców.
• Obniżenie emisji CO₂ nawet o 58% w porównaniu z produkcją z rudy.
• Zmniejszenie ilości odpadów składowanych na wysypiskach oraz minimalizacja zanieczyszczeń gleb i wód gruntowych.
• Optymalizacja kosztów produkcji i wzrost konkurencyjności hutnictwa.

Zastosowania oraz wpływ na środowisko

Dzięki **odebraniu** złomu przemysłowego i komunalnego oraz jego ponownemu przetworzeniu powstaje wiele produktów o przedłużonym cyklu życia. Wykorzystanie surowców odzyskanych z złomu wpływa na poprawę bilansu ekologicznego przedsiębiorstw oraz wspiera gospodarkę o obiegu zamkniętym.

Nowe produkty i rozwiązania

• Profile konstrukcyjne i elementy nośne w budownictwie, wykonane w 90% z recyklatu.
• Części motoryzacyjne, np. felgi, tuleje czy elementy zawieszenia, produkowane z żeliwa odzyskanego z maszyn i silników.
• Przemysł energetyczny – komponenty turbin wiatrowych i elektrowni konwencjonalnych, gdzie kluczowa jest wysoka czystość materiału.

Oddziaływanie na środowisko

Recykling złomu pozwala ograniczyć zanieczyszczenia: emisje pyłów, tlenków azotu i siarki. Dodatkowo maleje zużycie wody i chemikaliów w procesach produkcyjnych. Korzyści ekologiczne idą w parze z ekonomicznymi, gdyż koszt **energii** potrzebnej do przetopienia złomu jest znacznie niższy niż wydobycie i przetapianie rudy.

Kluczowe elementy

• Dokładna segregacja surowca
• Właściwe oczyszczenie oraz odtłuszczenie
• Optymalny dobór technologii piecowych
• Stała kontrola jakości i czystości stopów