Przemysł związany ze złomem odgrywa kluczową rolę w gospodarce o obiegu zamkniętym. Odpowiednie gromadzenie, ewidencjonowanie i przetwarzanie materiałów metalowych pozwala zmniejszyć wydobycie surowców pierwotnych, ograniczyć emisję CO₂ oraz zwiększyć efektywność zasobów. Baza Danych o Odpadach (BDO) pełni funkcję centralnego rejestru, w którym uwzględnia się informacje o przepływie odpadów, w tym różnorodnych frakcji złomu.

Co to jest złom i jego klasyfikacja

Złom to każdy materiał metalowy, który po zużyciu lub zdemontowaniu urządzeń przestał spełniać swoją pierwotną funkcję. Pod względem właściwości dzielimy go na:

• Żelazny – głównie stal i żeliwo. Spotykany w budownictwie, motoryzacji, konstrukcjach.
• Niezależny (nieżelazny) – miedź, aluminium, cynk, ołów, mosiądz, brąz. Często pochodzący z instalacji elektrycznych, rur, elementów dekoracyjnych.
• Elementy elektroniczne i elektroniczno-mechaniczne – zawierają stal, miedź, tworzywa sztuczne.

Podział według kodów odpadowych zgodnie z katalogiem odpadów umożliwia precyzyjne zarządzanie i rozliczanie każdej frakcji. Dzięki temu możliwe jest wprowadzenie ścisłej traceability przepływu surowca od momentu zbiórki aż po ostateczne przetworzenie.

System BDO a obrót złomem

Baza Danych o Odpadach to platforma służąca do ewidencji podmiotów generujących i przetwarzających odpady. Każda firma zajmująca się skupem, transportem czy recyklingiem złomu musi być zarejestrowana w systemie BDO. Wymogi dotyczące prowadzenia ewidencji obejmują:

• Rejestrację podmiotu w bazie, otrzymanie numeru BDO.
• Wprowadzanie danych o masie oraz rodzaju przyjmowanego i przekazywanego złomu.
• Składanie comiesięcznych i rocznych sprawozdań dotyczących ilości odpadów.
• Współpracę z odbiorcami przetwarzającymi odpady.

Dzięki compliance z przepisami BDO zwiększa się poziom bezpieczeństwa obrotu odpadami, minimalizowany jest rynek szarej strefy, a organy nadzoru uzyskują pełny obraz skali zbiórki i odzysku metali.

Procesy odzysku i recyklingu

Odzysk złomu to zespół działań umożliwiających ponowne wykorzystanie surowca metalowego. Główne etapy to:

1. Zbiórka i segregacja

• Transport do punktu skupu – wyselekcjonowany surowiec trafia do specjalnych kontenerów.
• Sortowanie ręczne i mechaniczne – oddzielanie frakcji żelaznych od nieżelaznych.
• Demontaż elementów niepożądanych – usuwanie tworzyw sztucznych, izolacji, okuć.

2. Przerób mechaniczny

• Cięcie i zgniatanie – zmniejszenie objętości materiału w prasach i gilotynach.
• Rozdrabnianie w młynach – uzyskanie jednorodnej granulacji.
• Magnetyczne i wirówkowe separatory – wyodrębnianie stali od metali kolorowych.

3. Topienie i rafinacja

• Piece elektryczne lub indukcyjne – przekształcanie granulatu w płynną stal lub stop aluminium.
• Odpylanie i odgazowanie – usuwanie zanieczyszczeń i gazów.
• Formowanie wsadów – granule, sztabki lub wlewki gotowe do dalszej produkcji.

Cały cykl zachowuje zasadę circular economy, ponieważ metal po przetopieniu zachowuje swoje właściwości przy minimalnej utracie jakości.

Wyzwania i korzyści dla środowiska

Recykling złomu ma ogromny wpływ na environment i gospodarkę:

• Zmniejszenie eksploatacji kopalń – obniżenie emisji CO₂ nawet o 70–90% w porównaniu z produkcją pierwotną.
• Oszczędność energii – topienie surowca z recyklingu zużywa znacząco mniej energii.
• Ograniczenie składowisk odpadów – redukcja ilości hałd i odpadów niebezpiecznych.

Niemniej jednak sektor napotyka trudności:

• Konkurencja nielegalnych składów – ryzyko unikania rejestracji BDO.
• Fluktuacje cen metali – wpływają na opłacalność punktów skupu.
• Niedostateczna świadomość społeczeństwa – potrzeba edukacji w zakresie selektywnej zbiórki.

Dążenie do sustainability wymaga współpracy administracji, przedsiębiorców i konsumentów. Jedynie zintegrowane podejście gwarantuje długofalowe korzyści ekonomiczne i ekologiczne.